Ekki er að finna nákvæmar leiðbeiningar í lögunum um hvernig áhættumat tilkynningarskyldra aðila skal líta út

AÐGERÐIR GEGN PENINGAÞVÆTTI

LÖG UM AÐGERÐIR GEGN PENINGAÞVÆTTI OG FJÁRMÖGNUN HRYÐJUVERKA NR. 140/2018
Kjartan Arngrímsson, endurskoðandi hjá Invicta

Það hefur varla farið fram hjá félagsmönnum að lög um aðgerðir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka tóku nýverið gildi. Með þeim er þeim aðilum, sem stunda starfsemi sem mögulega getur verið misnotuð til peningaþvættis eða fjármögnunar hryðjuverka, gert skylt að þekkja deili á viðskiptavinum sínum og starfsemi þeirra sem og að tilkynna til yfirvalda ef grunur  vaknar um slíka ólögmæta starfsemi. Hér er ætlunin að tæpa aðeins á því hvað þessi nýju lög þýða fyrir endurskoðendur.

Í lögunum falla endurskoðendur undir tilkynningarskylda aðila. Skyldum endurskoðenda samkvæmt nýju lögunum er hér skipt í fernt:

a. Skylda til að gera áhættumat á rekstri sínum
b. Skylda til að framkvæma áreiðanleikakönnun á
viðskiptamönnum
c. Tilkynningarskylda til yfirvalda
d. Aðrar skyldur

ÁHÆTTUMAT
Í lögunum er fjallað um tvenns konar áhættumat; annars vegar áhættumat ríkislögreglustjóra (skv. 4. grein laganna) og hins vegar áhættumat sem hver og einn eftirlitsskyldur aðili skal framkvæma (skv. 5. grein laganna). Eftirlitsskyldir aðilar skulu hafa áhættumat ríkislögreglustjóra til hliðsjónar er þeir gera sitt áhættumat. Áhættuflokkar samkvæmt mati ríkislögreglustjóra eru fjórir: 1) lítil áhætta, 2) miðlungs áhætta, 3) verulega áhætta og 4) mikil áhætta. Samkvæmt mati ríkislögreglustjóra fellur starfsemi endurskoðenda í 3. flokkinn (verulega áhætta). Ekki er að finna nákvæmar leiðbeiningar í lögunum um hvernig áhættumat tilkynningarskyldra aðila skal líta út en hér er reynt að lista upp það helsta sem áhættumatið þarf að innihalda:

1. Áhættumat skal vera skriflegt.

2. Matið skal innihalda greiningu og mat á hættu á peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka.

3. Áhættumat skal taka mið af áhættuþáttum sem tengjast viðskiptamönnum, viðskiptalöndum eða svæðum, vörum, þjónustu, viðskiptum, tækni og dreifileiðum.

4. Áhættumat skal taka mið af áhættumati ríkislögreglustjóra skv. 4. grein laganna.

5. Matið skal uppfært á minnst tveggja ára fresti.

6. Til staðar skulu vera stefna, stýringar og verkferlar, samþykktir af yfirstjórn, til að draga úr og stýra áhættu varðandi peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka. Að lágmarki skulu slíkir ferlar innifela:


a. ákvæði um þróun og uppfærslu stefnu, stýringa og verkferla, þ.m.t. aðferðir við mildun áhættu, áreiðanleikakönnun, tilkynningar um grunsamleg viðskipti, innra eftirlit og tilnefningu ábyrgðarmanns, að teknu tilliti til stærðar og eðlis fyrirtækisins og könnun á hæfi starfsmanna og
b. eftir því sem við á og að teknu tilliti til stærðar og eðlis starfseminnar, kröfu um sjálfstæða endurskoðunardeild eða  sjálfstæða úttektaraðila til að framkvæma úttekt á og prófa innri stefnu, eftirlit og málsmeðferð sem um getur í a-lið.

ÁREIÐANLEIKAKÖNNUN
Í 8. grein laganna eru talin upp tilvik þar sem áreiðanleikakönnun skal framkvæmd og í 10. grein er fjallað um hvernig staðið  skal að henni. Framkvæma skal áreiðanleikakönnun við upphaf viðskiptasambands. Sennilega er það við þær aðstæður sem oftast kemur til áreiðanleikakönnunar hjá endurskoðendum. Gera skal kröfu um að viðskiptavinur sanni á sér deili með framvísun viðurkenndra persónuskilríkja og lögaðilar með upplýsingum úr opinberum skrám eins og fyrirtækjaskrá ríkisskattstjóra. Önnur tilvik þar sem framkvæma skal áreiðanleikakönnun eru talin upp í 8. greininni og vísast hér til hennar.

TILKYNNINGARSKYLDA
Um tilkynningarskyldu er fjallað í 21. grein laganna þar sem segir að tilkynningarskyldir aðilar, starfsmenn þeirra og stjórnendur skulu tímanlega tilkynna skrifstofu fjármálagreininga lögreglu um grunsamleg viðskipti og fjármuni sem grunur leikur á að rekja megi til refsiverðrar háttsemi. Tilkynna skal um grunsamleg viðskipti til skrifstofu fjármálagerninga lögreglu.

Í 24. grein laganna segir að tilkynningarskyldur aðili eða starfsmaður hans teljist ekki hafa brotið trúnað gagnvart viðskiptavini með því að veita slíkar upplýsingar í góðri trú. Ákvæðið gengur þannig framar ákvæðum annarra laga varðandi þagnarskyldu eins og trúnaðarákvæðum laga um endurskoðendur.

AÐRAR SKYLDUR
Endurskoðendur bera ábyrgð á að starfsmenn þeirra hljóti sérstaka þjálfun í aðgerðum gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka og öðlist viðeigandi þekkingu á ákvæðum þessara laga og reglugerðum og reglum sem settar eru á grundvelli þeirra. Þá bera tilkynningarskyldir aðilar ábyrgð á því að ákvæðum laganna sé framfylgt. Þeim er skylt að tilnefna einn úr hópi stjórnenda sem sérstakan ábyrgðarmann sem að jafnaði annast tilkynningar í samræmi við 21. gr. laganna. Jafnframt eru endurskoðendur skráningarskyldir hjá ríkisskattstjóra vegna laganna.

Tilkynningarskyldir aðilar skulu búa yfir kerfi sem gerir þeim kleift að bregðast skjótt við fyrirspurnum frá skrifstofu fjármálagreininga lögreglu eða öðrum lögbærum stjórnvöldum hvort sem upplýsingarnar varða tiltekna aðila eða tiltekin viðskipti. Tryggja skal að miðlun trúnaðarupplýsinga sé framkvæmd með öruggum hætti (30. gr.).

EFTIRLIT OG VIÐURLÖG
Í tilviki endurskoðenda fer ríkisskattstjóri með eftirlit. Í tengslum við eftirlit og athuganir mála er aðilum skylt að láta eftirlitsaðilum án tafar í té allar þær upplýsingar og gögn sem þeir telja nauðsynleg. Um þvingunarúrræði og viðurlög er fjallað í 12. kafla laganna. Eftirlitsaðilar hafa heimildir til beitinga dagsekta og stjórnvaldssekta vegna brota á lögunum og eins hafa þeir heimild til að víkja stjórn tilkynningaskylds aðila frá í heild eða hluta vegna brota á lögunum.

FREKARA EFNI

FLE blaðið, janúar 2020 1. tbl, 42. árg.
24.01.2020
Peningaþvætti
Til baka