Löggilding í fylkjum Bandaríkjanna
Til þess að fá löggildingu sem endurskoðandi í Bandaríkjunum þarf að uppfylla menntunar- og starfsreynsluskilyrði auk þess að ná lágmarki í samræmdu löggildingarprófi (uniform exams) sem endurskoðendaráð (state boards) allra fylkja og aðildarfélaga NASBA(1) sameinast um. Þar fyrir utan gera 35 endurskoðendaráð af 55 auknar kröfur um tiltekna starfsreynslu í endurskoðunarverkefnum og sérstakt próf um siðferði og siðareglur. Í reynd er ekki um það að ræða að vera „bandarískur löggiltur endurskoðandi“ frekar en að vera „evrópskur löggiltur endurskoðandi“. Menn öðlast löggildinguna sem endurskoð- andi í tilteknu fylki og löggildingarskírteinið er gefið út af endurskoðendaráði (state board of accountancy) viðkomandi fylkis. Sem dæmi getur því endurskoðandi sem hefur löggildingarskírteini sem gefið er út af endurskoðendaráði Kaliforníufylkis ekki sjálfkrafa vottað reikningsskil fyrirtækis sem starfrækt er í öðru fylki.
Samræmd próf(2)
Þeir sem hyggjast taka samræmda löggildingarprófið þurfa að sækja um það í gegnum endurskoðendaráð einhvers af aðildarfélögum NASBA. Ég sótti um að taka það í gegnum endurskoðendaráð Kaliforníufylkis.(3) Til þess að fá próftökurétt þarf að sýna fram á tveggja ára almenna starfsreynslu undir handleiðslu endurskoðanda og hafa 150 eininga menntun á svið endurskoðunar og reikninghalds. Fyrir þann sem ekki hefur hlotið menntun í gegnum viðurkennda menntastofnun í Bandaríkjunum þarf að fá mat frá aðila sem endurskoð- endaráðið samþykkir fyrirfram til að yfirfara og meta menntun umsækjanda. Í mínu tilfelli var Cand Oecon gráða frá Háskóla Íslands ásamt stúdentsprófi frá Verslunarskóla Íslands metin fullnægjandi til að standa undir kröfu um 150 eininga nám. Starfsreynsla mín við endurskoðun á Íslandi var einnig metin fullnægjandi til að uppfylla tveggja ára starfsreynslu-skilyrðin. Samræmdu prófin eru fjögur
- reikningshald og reikningsskil (Financial Accounting and Reporting (FAR))
- endurskoðun (Auditing and Attestation (AUD)),
- skattar og viðskiptareglur (Regulations (REG)),
- rekstur og starfsumhverfi (Business Environment and Concepts (BEC))
FAR og AUD eru hvort um sig 4 tíma próf og REG og BEC 3 tíma. Til þess að undirbúa sig undir prófin er hægt að finna marga aðila sem bjóða upp á aðstoð, en ég keypti mér námskeið í gegnum Wiley4 í formi nettengdra fyrirlestra og námsbóka. Prófin eru byggð upp á valmöguleika spurningum sem vega um 60% af FAR, AUD og REG og 40% verkefni til úrlausnar, en í BEC er hlutfallið 85% á móti 15%. Hverju prófi er skipt upp í fjóra hluta og er ekki hægt að byrja á nýjum hluta nema þeim fyrri hafi verið lokað. Niðurstaðan úr prófunum er metin á bilinu 0 – 99 og prófmenn þurf að ná 75 úr hverju prófi til að standast og fá 18 mánuði til að ljúka öllum prófum. Fyrirkomulagið við próftökuna er þannig að það er möguleiki á að taka prófin fyrstu tvo mánuði í hverjum ársfjórðungi á prófstöðum sem reknir eru að óháðu fyrirtæki.(5) Það er jafnvel hægt að taka prófin erlendis þó sum fylki samþykki það ekki eins og á við um Kaliforníu sem heldur sig við þá reglu að prófmenn sem samþykktir eru af endurskoðunarráði þess skuli vera í fylkinu þegar þeir taka prófin. Próftökustaðirnir útvega allan búnað sem þarf til að taka prófin og það má ekki hafa neitt á sér í próftökusalnum. Leitað er á prófmönnum áður en þeir fara inn í prófsalinn og tekin af þeim fingraför, hvort sem það er fyrir próf eða eftir hlé. Prófreglum og fyrirkomulagi er ágætlega lýst í fréttablaði tileinkað prófmönnum sem gefið er út af NASBA.(6)
Prófefnið
Efnið sem prófað er nokkuð víðfeðmt og mun ég hér á eftir fjalla um það í grófum dráttum fyrir hvert próf um sig. Prófað er í öllu efninu, þannig að það eru litlar líkur á að vera heppinn eða óheppinn með spurningar þó það geti hent í 40% hlutanum sem byggir á verkefnum.
FAR – Reikningshald og reikningsskil
Eins og gefur að skilja er megin áherslan á bandarískar reikningsskilareglur (GAAP) en auk þess þarf að kunna skil á því hvaða munur er á þeim og alþjóðlegu reglunum (IFRS). Einnig er gert ráð fyrir þekkingu á reikningsskilum opinberra aðila og Löggilding í fylkjum Bandaríkjanna reikningsskilum fyrir starfsemi sem ekki er rekin í hagnaðarskyni. Enn fremur þarf að kunna skil á því hvað mótar reglurnar og hverjir setja þær í Bandaríkjunum og á alþjóðavísu. Fjögurra tíma próf með 3 x 30 valmöguleikaspurningum (60%) og 7 verkefnum (40%) þar af einu sem byggir á því að finna og fletta upp viðeigandi reglum.
AUD – Endurskoðun
Skipulagning, framkvæmd og niðurstaða endurskoðunar er að sjálfsögðu stærsti áhersluþátturinn og regluverkið sem setur rammann um endurskoðunina. Það þarf að kunna skil á því sem lítur að endurskoðun utan sem innan Bandaríkjanna, þ.e. International Standards on Auditing (IAS) og AICPA staðlana (GAAS – Generally Accepted Auditing Standards), staðla fyrir endurskoðun opinberra aðila (GAGAS – Generally Accepted Government Auditing Standards), endurskoðunarstaðla fyrir fyrirtæki skráð á markaði (PCAOB – Public Company Accounting Oversight Board). Mismunandi áritanir vegna endurskoðunarverkefna, kannana og ýmis konar staðfestinga, hvort sem er fyrir fyrirtæki eða einstaklinga. Einnig er könnuð þekking á ábyrgð og skyldum endurskoðenda.
Fjögurra tíma próf með 3 x 30 valmöguleikaspurningum (60%) og 7 verkefnum (40%), þar af einu sem byggir á því að finna og fletta upp viðeigandi reglum.
REG – Skattar og viðskiptareglur
Efnið í þessum hluta er í megin atriðum tvíþætt, þ.e. við- skiptalög (business law) og alríkisskattar (federal taxation). Undir lagahlutanum er m.a. fjallað um viðskiptabréf, yfirfærslu eignaréttar, ábyrgðir, fasteignaviðskipti, gjaldþrotalög, umboð, einkarétt, vinnulöggjöf, jafnréttismál, peningaþvætti, rekstrarform og ábyrgð og skyldur eigenda fyrirtækja. Skattahlutinn tekur á skattlagningu einstaklinga og fyrirtækja, skattlagningu miðað við mismunandi rekstrarform, skattlagning alþjóðlegra fyrirtækja, skilafresti, viðurlög, erfðafjár- og gjafaskatta, skattlagningu dánarbúa ofl. Einnig er farið inn á siðareglur sem og faglega og lagalega ábyrgð endurskoðenda.
Þriggja tíma próf með 3 x 24 valmöguleikaspurningum (60%) og 5 verkefnum (40%), þar af einu sem byggir á því að finna og fletta upp viðeigandi reglum.
BEC – Rekstur og starfsumhverfi
Þessi hluti spannar nokkuð vítt svið en sá þáttur sem mér virtist vera að fá aukið vægi lítur að stjórnsýslu og skipulagi innra eftirlitis sem byggir á þeim ramma sem mótaður er af COSO (Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission).(7) Auk þess er farið inn á rekstrar- og þjóðhagfræðilegar skilgreiningar, rekstrar- og kostnaðarbókhald, fjármálastjórn og árangursmælingar. Einnig er tekið á almennum skilningi á tölvu- og upplýsingakerfum, innra eftirliti og skipulagi þeim tengdum m.a. með yfirferð yfir COBIT (Control Objectives for Information and Related Technology).(8)
Þriggja tíma próf með 3 x 24 valmöguleikaspurningum (85%) og 3 verkefnum (15%) með skriflegum svörum.
Lokaspretturinn
Það sem vantar nú uppá hjá mér til að geta fengið löggildingarskírteini er að ljúka prófi í siðferði og siðareglum,(9) en til þess hef ég eitt ár og þrjár tilraunir, og ná 90% árangri. En mesta áskorunin er að finna starf því ég þarf að geta sýnt fram á 500 tíma vinnu í Kaliforníu undir stjórn CPA, og geta lagt fram gögn til staðfestingar því að hafa unnið endurskoðunarvinnu. Því til viðbótar þarf að sýna fram á hreint sakavottorð ofl. sem ég sé ekki sem fyrirstöðu.
