6. Viðaukar

I. Hvernig ákvarða skal birgðamat miðað við fifo-flæði Samkvæmt 17. tölulið reglnanna er heimilt að miða útreikning á kostnaðarverði birgða við fifo-flæði. Þegar þessari aðferð er beitt hefur það engin áhrif á birgðamat hvort birgðabókhald er haldið eða ekki. Eigi að síður skal sýnt hvernig niðurstaða um birgðamat er fengin samkvæmt þessum tveimur aðferðum. Birgðamat miðast við talningu: Dagsetning Fjöldi eininga Einingaverð Kostn.verð samtals Frá fyrra ári 2.000 5,00 10.000 Innkaup: febrúar 2.000 5,25 10.500 apríl 2.200 5,50 12.100 október 3.000 5,75 17.250 desember 2.500 6,00 15.000 Til ráðstöfunar á árinu: 11.700 64.850 Birgðir í árslok: (2.800) (16.725) Kostnaðarverð seldra vara: 8.900 (48.125) Birgðir í árslok, 2.800 einingar, samanstanda af öllum birgðainnkaupunum í desember, 2.500 einingum, og 300 einingum af birgðainnkaupum í október. Birgðamat miðast við birgðabókhald Dagsetning Kaupverð á einingu Innkaup Selt Birgða staða Kost.verð birgða Kostn.verð seldra vara Frá fyrra ári 5,00 2.000 10.000 janúar 5,00 800 1.200 6.000 4.000 febrúar 5,25 2.000 3.200 16.500 mars 1.600 1.600 8.400 8.100 apríl 5,50 2.200 3.800 20.500 maí 2.100 1.700 9.350 11.150 október 5,75 3.000 4.700 26.600 nóvember 4.400 300 1.725 24.875 desember 6,00 2.500 2.800 16.725 Kostnaðarverð seldra vara, samtals: 48.125 Þegar birgðabókhald er haldið, og kostnaðarverð seldra vara fært við hverja sölu, miðast gjaldfærslan við þá forsendu að elstu vörur hafi verið afhentar fyrst. Salan í mars t. d. er því kostnaðarverð birgða frá fyrra ári, 1.200 einingar, og 400 eining[ar] sem keyptar voru í febrúar. II. Hvernig ákvarða skal vegið meðaltalskostnaðarverð Samkvæmt 17. tölulið er heimilt að miða útreikning á kostnaðarverði við meðaltalskostnaðar-verð. Þar sem ýmist er að fyrirtæki haldi birgðabókhald eða ekki, þykir rétt með tveimur dæmum að sýna hvernig að útreikningi meðaltalskostnaðarverðs er staðið. Ef birgðabókhald er ekki haldið miðast birgðamat við talningu. Birgðamat miðast við talningu Dagsetning Fjöldi eininga Einingaverð Kostn.verð samtals Frá fyrra ári 2.000 5,00 10.000 Innkaup: febrúar 2.000 5,25 10.500 apríl 2.200 5,50 12.100 október 3000 5,75 17.250 desember 2.500 6,00 15.000 11.700 Birgðir til ráðstöfunar: 64.850 Birgðir í árslok: 15.520 Kostnaðarverð seldra vara: 49.330 Birgðir í árslok eru 2.800 einingar. Meðaltalsverð er 64.850/11.700 eða 5,54. Birgðamat miðast við birgðabókhald Dagsetning Kaupv. á ein. Meðalt. ein. verð Innkaup Selt Kostn.verð Frá fyrra ári 5,00 5,00 2.000 10.000 janúar 5,00 5,00 800 1.200 6.00 febrúar 5,25 5.16 2.000 3.200 16.500 mars 5,16 1.600 1.600 8.250 apríl 5,50 5,36 2.200 3.800 20.350 maí 5,36 2.100 1.700 9.104 október 5,75 5,61 3.000 4.700 26.354 nóvember 5,61 4.400 300 1.682 desember 6,00 5,96 2.500 2.800 16.682 Af þessari töflu sést að meðaltalskostnaðarverð breytist í hvert skipti sem nýjar vörur eru keyptar. Einnig kemur í ljós að birgðamat er ekki hið sama og samkvæmt birgðatalningar-aðferðinni. Birgðir þessar greinast þannig: Einingar Kostnaðarverð Birgðir í ársbyrjun 2.000 10.000 Innkaup á árinu 9.700 54.850 Selt á árinu (8.900) (48.168) Birðir í árslok 2.800 16.682 III. Hvernig ákvarða skal birgðamat hjá framleiðslufyrirtækjum Samkvæmt 12. tölulið skal birgðamat framleiðslufyrirtækja taka til beins efnis, beins launakostnaðar og óbeins framleiðslukostnaðar. Óbeinn framleiðslukostnaður getur samanstaðið bæði af föstum og breytilegum kostnaði. Heimilt er að miða skiptingu óbeins framleiðslukostnaðar annaðhvort við raunveruleg afköst eða áætluð afköst, sem venjulega byggjast á fyrri reynslu. Hér á eftir fer skýringardæmi um ákvörðun kostnaðarverðs hjá framleiðslufyrirtæki sem framleiðir þrjár afurðir. Skipting óbeins kostnaðar miðað við raunveruleg afköst Efnisnotkun 2.0000 Hráefnabirgðir í ársbyrjun: 240.000 Hráefnakaup á árinu: (30.000) Hráefnabirgðir í árslok: 230.000 Efnisnotkun skiptist þannig: Afurð 1 80.000 Afurð 2 40.000 Afurð 3 110.000 230.000 Launakostnaður greinist þannig: Afurð 1 15.000 Afurð 2 20.000 Afurð 3 40.000 75.000 Óbeinn framleiðslukostnaður: Fastur: Afskriftir byggingar, véla og tækja: 20.000 Laun framleiðslustjóra: 40.000 Fasteignagjöld: 10.000 Annar fasur kostnaður: 30.000 Breytilegur kostnaður: Raforka: 50.000 Rekstrarvörur: 30.000 Annar breytilegur kostnaður: 20.000 200.000 Framleiðslukostnaður alls: 505.000 Framleiðslan var eftirfarandi: Afurð 1 1.000 Afurð 2 2.000 Afurð 3 3.000 6.000 Skipting kostnaðar Afurð 1 Afurð 2 Afurð 3 Samtals Efniskostnaður 80.000 40.000 110.000 230.000 Launakostnaður 15.000 20.000 40.000 75.000 Óbeinn kostnaður: 40.000 53.333 106.667 200.000 Samtals: 135.000 113.333 256.667 505.000 Einingafjöldi 1.000 2.000 3.000 6.000 Kostnaðarverð á hverja framleidda einingu: 135 57 86 IV. Hvernig ákvarða skal birgðamat þegar talning miðast við söluverð Samkvæmt 16. tölulið er heimilt að reikna kostnaðarverð birgða út frá söluverði þeirra. Aðferð þessi er nálgun á raunverulegu kostnaðarverði. Með hliðsjón af því er eðlilegast að haga útreikningi á kostnaðarverðinu þannig að sem næst verði komist raunveruleikanum, t. d. með því að telja vörur í birgðum eftir álagningarflokkum. Einnig verður til þess að líta að álagningu kann að hafa verið breytt, annaðhvort hækkuð eða lækkuð. Ef mikið öryggi er í skráningu á kaup- og söluverði vara kemur til greina að miða birgðamat við reiknaðar stærðir án birgðatalningar. Almennt verður þó að telja að nauðsynlegt sé að birgðatalning fari fram, einkum ef um ársuppgjör er að ræða. Hér á eftir fara tvö dæmi til skýringar á beitingu þeirrar aðferðar að reikna kostnaðarverð birgða út frá söluverði. Í báðum tilvikum er söluverð án virðisaukaskatts. Birgðatalning miðast við söluverð Birgðir í upphafi árs - kostnaðarverð 1.000 Vörukaup ársins 8.000 Sala ársins 10.000 Birgðir í lok árs söluverð 2.000 Álagningá vörur hefur að jafnaði verið um 40%. Ef kostnaðarverð birgða í árslok miðast við þá álagningu, kemur fram 32% meðalálagning í þessu dæmi, sbr. eftirfarandi: Birgðir í upphafi árs 1.000 Vörukaup á árinu 8.000 Birgðir í lok árs (1.429) Kostnaðarverð seldra vara 7.571 Sala ársins 10.000 Reiknuð meðalálagning verður (10.000/7.571) 32% Skýringar á lægri meðalálagningu en að jafnaði er notuð kynnu að vera nokkrar. Ein gæti verið rýrnun á birgðum, þ. e. birgðum hent eða stolið. Þyki það líkleg skýring verður ekkert frekar aðhafst varðandi birgðamatið. Sé hins vegar mikið öryggi í vörslu birgða og skemmdir færðar sérstaklega gæti skýringin verið að söluverð birgða hafi verið lækkað á árinu á einstökum vörum eða vöruflokkum. Loks gæti skýringin verið sú að samsetning birgða í árslok sé ekki hin sama og meðalsamsetningin á árinu. Í því tilviki færi betur á að talning birgða miðaðist við vöruflokka eftir álagningu; slík aðferð hentar best ef mikill munur er á álagningu vara eftir tegundum þeirra. Ítrekað skal að nauðsynlegt er að taka tillit til sérkenna hvers fyrirtækis í þessum efnum. V. Hvernig ákvarða skal dagverð Samkvæmt 21. tölulið reglnanna er dagverð ákveðið sem miðtala af þremur stærðum, þ. e. hreinu söluvirði, endurkaupaverði og hreinu söluvirði að frádreginni hæfilegri álagningu. Sú tala sem verður fyrir valinu er síðan notuð til samanburðar við kostnaðarverð þegar reglunni kostnaðarverð eða dagverð, hvort sem lægra reynist, er beitt. Hér á eftir fara nokkur skýringardæmi sem sýna hvernig þessari reglu er beitt: tafla10 (væntanleg) Í 1. dæmi telst dagverðið vera endurkaupaverðið, þar sem það verð er miðtalan. Samkvæmt meginreglunni miðast birgðamatið við kostnaðarverð, þar sem það er lægra en dagverðið. Í 2. dæmi er dagverðið jafnt hreinu söluvirði að frádreginni hæfilegri álagningu, þar sem það verð er miðtalan. Birgðamatið miðast einnig við þetta verð, þar sem kostnaðarverðið er hærra en skilgreint dagverð. Í 3. dæmi telst hreint söluvirði vera dagverð, þar sem það verð er miðtalan. Birgðamatið miðast einnig við hreint söluvirði, þ. e. dagverð, enda er það lægra en upphaflegt kostnaðarverð. Rétt þykir að skýra í stuttu máli rökin fyrir reglunni um samanburð á þessum þremur fjárhæðum sem fulltrúum fyrir dagverð. Dagverð skal vera jafnt endurkaupaverði. Rökrétt er að miða dagverð við endurkaupaverð, þar sem almenna reglan um skráningu eigna er kaupverð. Í tveimur tilvikum skal þó ekki miða við endurkaupaverð. Í fyrsta lagi má ekki miða við endurkaupverð ef það er hærra en hreint söluvirði. Þegar þannig háttar til er komið í veg fyrir ofmat birgða með því að hámark birgðamats takmarkast við hreint söluverðmæti. Til samræmis er ekki miðað við endurkaupaverð þegar það er lægra en hreint söluvirði að frádreginni hæfilegri álagningu. Með þeim hætti er komið í veg fyrir að birgðir séu metnar við of lágu verði. Með hæfilegri álagningu er átt við þá álagningu sem almennt er notuð á þann söluvarning sem í hlut á. Reglunni um kostnaðarverð eða dagverð, hvort sem lægra reynist, er heimilt að beita á sérhverja vörutegund, sérhvern vöruflokk eða á vörubirgðirnar í heild sinni. Í 1. dæmi telst dagverðið vera endurkaupaverðið, þar sem það verð er miðtalan. Samkvæmt meginreglunni miðast birgðamatið við kostnaðarverð, þar sem það er lægra en dagverðið. Í 2. dæmi er dagverðið jafnt hreinu söluvirði að frádreginni hæfilegri álagningu, þar sem það verð er miðtalan. Birgðamatið miðast einnig við þetta verð, þar sem kostnaðarverðið er hærra en skilgreint dagverð. Í 3. dæmi telst hreint söluvirði vera dagverð, þar sem það verð er miðtalan. Birgðamatið miðast einnig við hreint söluvirði, þ. e. dagverð, enda er það lægra en upphaflegt kostnaðarverð. Rétt þykir að skýra í stuttu máli rökin fyrir reglunni um samanburð á þessum þremur fjárhæðum sem fulltrúum fyrir dagverð. Dagverð skal vera jafnt endurkaupaverði. Rökrétt er að miða dagverð við endurkaupaverð, þar sem almenna reglan um skráningu eigna er kaupverð. Í tveimur tilvikum skal þó ekki miða við endurkaupaverð. Í fyrsta lagi má ekki miða við endurkaupverð ef það er hærra en hreint söluvirði. Þegar þannig háttar til er komið í veg fyrir ofmat birgða með því að hámark birgðamats takmarkast við hreint söluverðmæti. Til samræmis er ekki miðað við endurkaupaverð þegar það er lægra en hreint söluvirði að frádreginni hæfilegri álagningu. Með þeim hætti er komið í veg fyrir að birgðir séu metnar við of lágu verði. Með hæfilegri álagningu er átt við þá álagningu sem almennt er notuð á þann söluvarning sem í hlut á. Reglunni um kostnaðarverð eða dagverð, hvort sem lægra reynist, er heimilt að beita á sérhverja vörutegund, sérhvern vöruflokk eða á vörubirgðirnar í heild sinni. VI. Hvernig ákvarða skal kostnaðarverð innfluttrar vöru Samkvæmt 9. og 10. tölulið skal kostnaðarverð innfluttrar vöru miðast við áfallinn kostnað. Hann tekur til reikningsfjárhæðar í erlendum gjaldmiðli við tilteknu gengi, tolla og flutningsgjalda. Ef gengismunur er verulegur er heimilt að færa hann til hækkunar á birgðamati. Hér á eftir verða reglur þessar útskýrðar með dæmi: Forsendur: Erlend reikningsfjárhæð er USD 10.000. Gengi á vörukaupadegi í nóvember er 60 kr. Gengi á reikningsskiladegi í desember er 62 kr. Gengi á greiðsludegi í janúar er 64 kr. Tollar á gengi í janúar 200.000 kr. Reiknaðir tollar á gengi í desember 194.000 kr. Flutningsgjöld og heimakstur 30.000 kr. Vörurnar komu til landsins í desember. Kostnaðarverð birgðanna reiknast þannig: tafla11 (væntanleg) a) Miðað við reikningsskiladag: Reikningsfjárhæð 600.000 Tollar 194.000 Flutningsgjöld og heimakstur   30.000 824.000 Gengismunur að fjárhæð 20.000 kr. færist á fjármagnskostnað. b) Miðað við þann dag sem vörur eru leystar út: Reikningsfjárhæð 600.000 Tollar 200.000 Flutningsgjöld og heimakstur   30.000 830.000 Gengismunur á reikningsfjárhæð að fjárhæð 40.000 kr. færist á fjármagnskostnað, helmingur á fyrra ári en eftirstöðvar á greiðsluári. Gengismun á tollskuld þykir hins vegar rétt að færa til hækkunar á birgðamati en ekki á fjármagnskostnað, þó að það skjóti kannski skökku við en framkvæmdin verður auðveldari með þessum hætti. c) Ef gengismunur telst vera verulegur færist hann til hækkunar á birgðamati. Þannig væri reikningsfjárhæðin 640.000 kr. í kostnaðarverði birgða, ef kostnaðarverðið miðaðist við greiðslugengi.